اخبار

شاید از افرادی باشیم که واژه‌های فرنگی را به‌عمد در کلامشان به‌کار می‌برند و به این کاربرد می‌بالند. در پسِ این رفتارِ خودآگاه یا ناخودآگاه می‌تواند این باور یا گمان نهفته باشد که کاربرد واژه‌هایی چنین، نوعی تشخّص، اعتبار و جذابیت برای آدمی‌ِ فارسی‌زبان به همراه خواهد داشت؛ اما... .

«وقتی ملتی مقهور می‌شود تا هنگامی‌که زبان خویش را خوب حفظ کند گویی کلید زندانش را در دست دارد».

رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی در مراسم رونمایی از کتاب «با تو آغاز می شوم» گفت: امروزه زبان فارسی می تواند نقطه آغازی برای توسعه فرهنگ در جهان با‌شد. زیرا زبان و شعر فارسی، میراث عظیم فرهنگی است که کشورهای متعدد فارسی زبان را گرد هم آورده و تلاش داریم درباره فصول و بندهای مشترک با یکدیگر سخن بگوییم.

روز ۲۷ شهریور در تقویم رسمی کشور ما به نام روز زبان و ادب فارسی نامگذاری شده است. امسال بزرگداشت این روز از هر نظر با سالهای گذشته تفاوت داشت و سبب آن هم نگرانی‌های گسترده‌ای است که برای آینده زبان و ادب فارسی در افغانستان پس از تسلط طالبان پدید آمده است.

استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آنکارا می‌گوید: «زبان فارسی زبانی است که باید از آن حمایت شود و برای آموزش دادن آن همت شود. ما برای مطالعات تاریخی و ادبی در این حوزه جغرافیایی به زبان فارسی نیاز داریم و یکی از حوزه‌هایی که دست‌نخورده و بکر است، بررسی ادبیات تطبیقی ترکیه و ایران است.»

زبان فارسی در طول حیات ۱۴۰۰ سالۀ خود، به دو سفر مهمِ تاریخ‌ساز رفته است، یکی به شرق و دیگری به غرب. سفر اول در قرن نهم هجری و پس از استقرار اخلاف تیمور در شبه قارۀ هند بود و تا اواخرِ عهد صفوی طول کشید. سفر دوم در دوران معاصر، این بار به اروپا و آمریکا، رخ داد که جریانِ آن از حدود شصت هفتاد سال پیش آشکارا احساس می‌شد و در چهل پنجاه سال اخیر به اوج شدت خود رسیده است.

«پای صحبت»‌های قدیمی‌ها که بنشینید خاطرات خود را «مو به مو» بازگو می‌کنند و از روزهایی می‌گویند که «چشم و رویی داشتند» و چندان هم «سر به راه نبودند» و گاه منظورشان را با کنار هم گذاشتن کلمات «پیش ‌پا افتاده» بیان می‌کنند؛ ترکیباتی که شاید کمتر این روزها در مکالمات مردم شنیده شود.

سیدمهدی زرقانی در نوشتاری با انتقاد از آموزش و پرورش و سخنوران و مسئولانی که سخنرانی بدون متن دارند، می‌گوید: «جمله‌سازی» ما ضعیف شده و همه‌مان از روی دست همدیگر تقلب می‌کنیم و جملات‌مان شبیه یکدیگر شده؛ در نتیجه، روز به روز از درجه خلاقیت و زیبایی جملات گویشوران فارسی کاسته می‌شود و بدتر از آن، ساختارهای نحوی بیمار، مثل ویروس کرونا، ریه‌های زبان فارسی را ضعیف و ضعیف‌ترین می‌کند.

تنازع یکی از قواعدی است که در نحو فارسی و عربی اهمیت خاصی دارد و در زبان عربی آن چنان که باید دربارۀ این قاعده با ذکر همۀ جزئیات بحث شده است، اما در فارسی مانند بسیاری از قواعد دیگر چگونگی قاعده و حد آن و فرق آن با عطف و حذف فعل روشن نیست.